Cari açık kasım ayında 7,4 milyar dolar oldu…
TCMB bilgilerine nazaran, cari süreçler istikrarı Kasım ayında 2,9 milyar dolar açık verdi. Kas23’te ise ödemeler istikrarı 2,6 milyar dolar açık vermişti. 2023 tüm yıl için cari açık 40,4 milyar dolar olmuştu.
Uygulanan iktisat siyasetlerinin tesiriyle ve geçtiğimiz yıl tıpkı devirde verilen yüksek cari açıkların yarattığı baz tesirinin de katkısıyla 2023 Ağustos ayından bu yana, 12 aylık cari açığın gerilemeye devam ettiğini takip ediyorduk. Kasım ayında dış ticaret açığındaki artışın yansıması olarak 12 aylık cari açık 7,1 milyar dolardan 7,4 milyar dolara yükselmiştir.
Çekirdek göstergelerin ayrıntılarına baktığımızda, güç dışı cari istikrar 1,7 milyar dolar fazla verirken, güç ve altın dışı cari fazla 3,4 milyar dolar olmuştur. 12 aylık gelişmelere baktığımızda güç dışı ve enerji+altın dışı istikrarda aydan aya düzgünleşme eğilimi Kasım ayında devam etmiştir. Ekim ayında sırasıyla 40,7 ve 53,2 milyar dolar cari fazla olan 12 aylık güç dışı ve enerji+altın dışı istikrar, Kasım ayında 41,3 milyar ve 54,4 milyar dolara yükselmiştir. 12 aylık gelişmeler epeyce olumlu bir görünüme işaret etmektedir.
Finansman tarafına baktığımızda; Kasım ayında 5,7 milyar dolarlık sermaye girişi olduğunu görüyoruz.
Finansman hesabının ayrıntılarında; portföy girişleri nette 1,2 milyar dolar düzeyinde gerçekleşirken alt kalemler incelendiğinde, pay senedi piyasasından 0,1 milyar dolar giriş, devlet iç borçlanma senetlerine ise 1,7 milyar dolar giriş olmuştur. Yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak, genel hükümetin 0,4 milyar dolar net geri ödeme, bankaların 0,6 milyar dolar, öteki bölümlerin ise 0,4 milyar dolar net borçlanma gerçekleştirdiği görülmektedir.
Yurt dışından sağlanan kredilerle tarafında; bankalar 3,2 milyar dolar net kullanım, genel hükümet 0,2 net kullanım ve başka bölümler 0,2 milyar dolar net geri ödeme gerçekleştirmiştir.
Uzun vadeli borç çevirme oranlarında ise; bankaların uzun vadeli borç çevirme oranı %120 (Eki24:%80) olurken, 3 aylık borç çevirme oranı da %117 (Eki24:%116) düzeyinde gerçekleşmiştir. Özel kesimin uzun vadeli borç çevirme oranı aylık bazda %81 (Eki24:%108) ve 3 aylık borç çevirme oranı %118 (Eki24:%165) düzeyinde gerçekleşmiştir. 2023’ün ikinci yarısında finans hesabı için hayli destekleyici olan borç çevirme oranlarının 2024 yılında da destekleyici kalmaya devam ettiğini görüyoruz.
Ödemeler Dengesi
Kasım ayında 2,9 milyar dolarlık cari açığa karşılık 5,7 milyar dolarlık sermaye girişi ile toplam finansman fazlası 2,8 milyar dolar olmuş, net kusur noksan kaleminden gelen 1,5 milyar dolarlık baskı eklendiğinde Merkez Bankası rezervleri 1,3 milyar dolar artış kaydetmiştir. 2023 Mayıs ayında resmi rezervlerde 16,6 milyar dolar ile rekor erime görmüştük. 2023’ün birinci beş ayında resmi rezervler 37,7 milyar dolar azalmıştı. 2023 yılı Haziran ayından yıl sonuna kadar Merkez Bankası rezervlerinde 35,7 milyar dolar artış kaydedilmesi 2023’ün en kıymetli başlıklarından biri olmuştu. Ödemeler İstikrarı istatistiklerine nazaran 2024’ün birinci on bir ayında Merkez Bankası rezervleri 2,1 milyar dolar artmıştır.
12 aylık genel finansman görünümüne bakarsak, 7,4 milyar dolarlık cari açık ve 18,4 milyar dolarlık net kusur noksan baskısı ile yaklaşık 25,8 milyar dolar olan finansman gereğine karşılık 29,9 milyar dolar sermaye girişi ile Merkez Bankası resmi rezervleri 4,0 milyar dolar artmıştır.
Cari ve potansiyel ihracat performansımıza baktığımızda; gelişmiş ülkelerde uygulanan sıkı para siyasetlerinin da bu ekonomilerde tasa edildiği kadar sert yavaşlamalar yaratmadığını takip ediyoruz. Lakin enflasyonla uğraşın hala devam ediyor ve ekonomik aktiviteyi sonlandırıyor olması nedeniyle en değerli ihracat pazarımız olan AB’de talep şartlarında toparlanmanın yavaş ve yeni revizyonlar çerçevesinde 2025 yılına yayılacak formda gerçekleşmesini beklediğimizi tekrarlamak isteriz. Çin’in para siyasetinde ölçülü gevşek bir yol izleyeceğini açıklaması ve ABD’nin çeşitli ülkelere uygulaması beklenen ticaret tarifeleri global talep için önemli bir belirsizlik yaratmaktadır. En kıymetli ihracat pazarımız olan Avrupa için de bu başlıklardaki gelişmeler belirleyici rol oynayacaktır. Turizm gelirleri, geçtiğimiz yıl toplamda 41 milyar dolar, 2024’ün birinci on bir ayında ise 45,5 milyar dolar katkı sağlayan güçlü bir performans sergilese de bilhassa gelirler tarafının (diğer anlatımla dış talebin) her vakit risk içerdiğini söz etmek isteriz.
İthalat tarafında ise, her ne kadar bilhassa Çin’in performansına ait tasaların baskıladığı global büyüme beklentilerinin zayıf kalmasıyla emtia tarafındaki sakin seyir devam etse de jeopolitik tansiyonların emtia fiyatlarında riskleri canlı tuttuğunu da belirtmek gerekmektedir. Son devirde ABD’nin Rusya’ya yen, yaptırımlar açıklaması ile petrol fiyatlarındaki yükseliş bu risklerin ne kadar süratli reailze olabileceğini göstermektedir. Çin’in önümüzdeki süreçte iç talebi canlandırmak için atacağı adımlar da dikkatle izlenecektir. Ülkemizdeki üretimin yapısı gereği ekonomik aktivite ithalat hacminde muhakkak bir katılığı beraberinde getirmektedir. Hanehalkının portföy tercihleri de cari açık için değerli bir rol oynamaktadır. Net altın ithalatı 2022 yılında 19,4 milyar dolar ve 2023 yılında da 25,7 milyar dolar üzere yüksek bir düzeylerde gerçekleşmiş ve ödemeler istikrarı üzerinde baskı ögesi olmuştur. Kasım ayında nakdî olmayan net altın ithalatı geçtiğimiz yılın tıpkı periyodunda kaydettiği düzeyinin üstünde 1,8 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Yılbaşından bu yana 12,0 milyar dolara ulaşan altın ithalatında sakin bir seyrin devam etmesi ödemeler istikrarı için büyük kıymet arz etmektedir.
Yukarıda saydığımız risklere karşı, iktisat idaresinin para siyasetinde attığı sıkılaştırıcı adımların artık gerçekleşmelerde işaretlerini takip ettiğimiz formda iç talebi baskılayarak ödemeler istikrarı için kademeli olumlu tesirini sürdürmesini bekliyoruz. İhracat üzerindeki baskının bir müddet daha devam edeceği öngörümüzle birlikte ithalatın da, Kasım ve Aralık ayındaki yüksek gerçekleşmelerin akabinde, sıkı para siyasetinin iç talebi baskılaması nedeniyle yıllık bazda gerilemeye devam etmesini bekliyoruz. Cari açığın finansmanı için olumlu bir tablo beklerken Merkez Bankası swap hariç net rezervlerinin süratli bir artışla artıya geçmiş olması bu bağlamda çok kıymetli bir gelişmedir. 2024 yılı için ihracattaki zayıflık ile birlikte ithalatın daralma eğilimini sürdürmesi iktisadın yapısı nedeniyle büyümenin daha da baskılanması manasına gelmektedir. Büyüme ile cari açık görünümü ortasında istikrarlı bir siyaset izleneceğini, iki tarafta da sert bir bozulmanın atılacak adımlarla engelleneceğini düşünüyoruz. Bu çerçevede büyümeye ait göstergeleri öteki alanları da etkileyebilecek kıymetli işaretler olarak takip edeceğiz.
Eylül ayında açıklanan Orta Vadeli Program’da 2024 yılı için cari açık kestirimi GSYH’nın %1,7’sine denk gelecek biçimde 22 milyar dolar olarak paylaşılmıştır. Yılın ikinci yarısında iktisattaki yavaşlama işaretleri, ithalat sayılarında belirginleşmeye başlamıştır. Net altın ithalatındaki sakin seyrin devam etmesi ve dış talebin son çeyrekte güçlenmesi ile OVP iddiasına ulaşılabileceğini düşünüyoruz. Yaz aylarında güçlü turizm gelirleriyle epeyce olumlu bir tablo ortaya koyan cari açığın gelişiminde turizm döneminin sona ermesi zayıflama beklesek de bu ay geçtiğimiz ayların bilgilerine gelen revizyonun da tesiriyle 2024 yılında cari açığın OVP’de öngörülen düzeyin de altında gerçekleşme ihtimalini güçlü gördüğümüzü tabir etmek isteriz. Turizm döneminin sona ermesiyle beş aylık cari fazla serisi son bulsa da cari açığın yılı GSYH’nın %1’inin altında tamamlamasını bekliyoruz.
Şekerbank
