Saim Uysal: Merkez Bankası bağımsızlığının önemi
TCMB’nin web sitesinde üstteki başlıkta yer alan kısmındaki açıklamaların son günlerde yaşanan faiz indirimleri ile yıl sonu enflasyon maksadı olan %21’in %24 halindeki revizyon sonrası tartışmaları açısından kısaca özetlemenin faydalı olacağını düşündük. Anılan kısımda yer alan açıklamalara nazaran; “Ekonomi siyasetlerinin temel maksadı toplumsal refahı arttırmaktır. Refahın artması için de sürdürülebilir büyüme sağlanmalıdır. Sürdürülebilir büyüme ve refahın artırılmasına ait olarak merkez bankalarının en temel katkısının fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesi yoluyla olacağı konusunda fikir birliği vardır.
Merkez Bankası bağımsızlığının enflasyonla gayrette değerli bir araç olduğu ampirik çalışmalarda görülmektedir. Bilhassa yüksek ve kronik enflasyon geçmişine sahip ülkelerde (Adeta ülkemizin enflasyon geçmişini tanımlıyor.) enflasyonu en az maliyetle düşürmek için merkez bankasının bağımsız olması gerektiği görüşü genel kabul görmektedir. Enflasyon hedeflemesi rejiminin başarılı olmasında fiyat istikrarı gayesine sıkı biçimde bağlı, bağımsız, hesap verebilir ve sağlam merkez bankasının varlığı ön şarttır. Bu rejimin uygulanmasında araç bağımsızlığına sahip olunması, mali ve siyasi baskılara maruz kalmadan enflasyon maksadına odaklanılması son derece ehemmiyet taşımaktadır.”
Son günlerde yaşanan yıl sonu enflasyon amacı revizyonu ile faiz indirimleri zamanlaması tartışmalarının Merkez Bankası bağımsızlığı açısından irdelenmesini yararlı buluyoruz. Prof. Dr. Selva Demiralp Hoca’nın söylemi ile “Türkiye’de enflasyonu düşürmek hiçbir vakit siyasi öncelik olmamıştır. Bu nedenle “Merkez Banka”mız siyasi otoritenin kendisine tanımladığı alan çerçevesinde hareket etmeye çalışıyor.” Aralık ve Ocak aylarındaki faiz indirimlerinin tüm şartlar (beklentilerin düzeltilmesi ve uzun vadeli tahvil faizlerinin iyileştirilmesi) sağlanmadan gerçekleştirilmesi erken olmuştur. Her ne kadar Merkez Bankası duyurularında sıkı para siyasetinin devam edeceği istikametinde güçlü vurgulamalar yapmaya devam etse de son yıl sonu amaç revizyonu ve Mart ayındaki indirim beklentilerinin ağırlaşması bu mevzudaki çelişkiyi kamuoyunda ortadan kaldırmaya yetmemiştir.
Enflasyon raporlarındaki “Çıktı Açığı” revizyonlarının sürekliliği büyümeden çok fazla fedakarlıkta bulunmak istenmediği izlenimini doğuruyor. Aslında para siyaseti 2024 yılında enflasyonun %75’lerden %44’lere getirilmesiyle bir ölçüde başarılı olmuştur. Tekraren yazdığımız üzere iktisat siyasetinin bütüncüllüğü sağlanmadığından (mali disiplin eksikliği ve maliye siyaseti tedbirlerinin yetersizliği) muvaffakiyet sonlu kalmıştır. Geçmiş deneyimler gösteriyor ki faiz indirimleri sonrası faiz artırımları tıpkı çarçabuk yapılamamaktadır. Şubat başında 300 baz puanlık yıl sonu enflasyon varsayımı revizyonundan çok değil 15 gün evvel Merkez Bankası açıklama metnindeki “Öncü datalar Ocak ayında öngörülerle uyumlu bir artışa işaret etmektedir” gerekçesiyle 250 baz puan siyaset faizi indirilmiştir. Tıpkı açıklamada Aralık enflasyonunun ana eğiliminin gerilediği belirtilmişken iki hafta sonra enflasyon raporu ile yıl sonu enflasyonunun 300 baz puan yükseltilmesi bir öbür çelişki olmuyor mu? Bu bahislerde bağlantı siyaseti da yetersiz.
TCMB’nin bir tek bağlantı yolu olmalı, o da sayın başkan tarafından. Aksi halde son enflasyon toplantısındaki “enflasyonda yapışkanlık ve hurafe” tartışmaları üzere istenmeyen izlenimler yaratılabiliyor.
2024 yılı sanayi üretim endeksleri açıklandı. Takvim tesirlerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi 2021 yılından bu yana yıllık bazda %7, aylık bazda ise %5 arttı. İktisattaki soğumanın yetersizliği görülmüşken faiz indirimlerine devam edilmesi ve Şubat başında yıl sonu enflasyonunun üst taraflı revizyonuna karşın 2026-2027 kestirimlerinin birebir bırakılması büyüme-enflasyon ödünleşmesinde TCMB’nin araç bağımsızlığını gereğince etkin kullanmadığı ve TCMB’nin hareket alanının daraltıldığı sonucunu doğuruyor.
Son yedi yılda gitgide acımasızlaşan bir hayat pahalılığı yaşanıyor. Yılbaşı’nda fiyatlı ve emekliye yapılan beklenti enflasyonuna paralel düşük artırımlar Şubat başında yükseltilen enflasyon iddiasına nazaran yetersizliği daha da artmadı mı? Yılın daha birinci ayında açlık sonu taban fiyatı geçmiş durumda. Para siyasetindeki bu zikzaklar halkın izlenen programa aslında az olan “güven”ini daha da azaltmış olmuyor mu? Piyasanın düşük enflasyon beklentisine (%27) karşın gerçek kesim (%50) ve hane halkının (%58) beklentilerini olumluya çevirmeden para siyasetinin muvaffakiyet bahtı kalır mı?
Yazarın müsaadesiyle MÜŞAHEDE Gazetesi’nden tekrar yayınlandı
