McKinsey: Küresel Ticaretin Dengeleri Değişiyor
Moda Sanayisinde Global Ticaretin İstikrarları Değişiyor
Moda bölümü, global ticarette yaşanan değişimlerle birlikte üretim merkezlerini tekrar şekillendiriyor. The State of Fashion 2025 raporuna nazaran, tedarik zincirlerinde dönüşüm hızlanırken, markalar artan maliyetler, ticaret savaşları ve sürdürülebilirlik gayeleri doğrultusunda yeni stratejiler geliştiriyor. Global ticarette uygulanan kısıtlamaların 2015’ten bu yana beş kat arttığı belirtilirken, sadece 2023 yılında 3.000’den fazla yeni ticaret mahzurunun getirildiği tabir ediliyor.
Bu durum, Çin’in üretimdeki hissesini azaltırken, Hindistan, Bangladeş ve Türkiye üzere ülkelerin yükselişe geçmesine neden oluyor. Avrupa ve ABD, lojistik avantajları ve ekonomik istikrar nedeniyle üretimi daha yakın bölgelere kaydırıyor. Markalar, tedarik zincirlerini yine şekillendirerek maliyetleri düşürmeyi ve süratli teslimat müddetleri ile rekabet avantajı sağlamayı hedefliyor.
Çin’in Üretimdeki Hissesi Azalırken Alternatif Ülkeler Öne Çıkıyor
Moda dalında uzun yıllardır baskın pozisyonda bulunan Çin, artan iş gücü maliyetleri ve jeopolitik riskler nedeniyle üretim merkezleri listesindeki yükünü kaybediyor. 2019’dan bu yana ABD’nin Çin’den yaptığı dokumacılık ithalatı değerli ölçüde azalırken, Avrupa’nın Çin’den ithalatı %33 düşüş gösterdi. Alternatif üretim üsleri arayışına giren markalar, Hindistan, Bangladeş ve Türkiye üzere ülkelerde yatırımlarını artırıyor.
Hindistan, süratle büyüyen üretim kapasitesi ve genişleyen orta sınıf tüketici kitlesi ile dikkat çekiyor. Ülkede yabancı dokumacılık yatırımları son beş yılda iki katına çıkarken, moda dalında yeni bir üretim merkezi olarak konumlanıyor. Bangladeş, dünyanın en büyük ikinci hazır giysi ihracatçısı olmaya devam etse de siyasi belirsizlikler ve iklim değişikliği riskleri nedeniyle markalar yatırımlarını Hindistan, Vietnam ve Türkiye üzere daha istikrarlı ülkelere kaydırıyor.
Türkiye ise Avrupa için stratejik bir üretim merkezi olarak öne çıkıyor. 2023 yılında Avrupa’ya yapılan dokuma ihracatı %6 artarak Vietnam’ı geride bıraktı. Coğrafik avantajları sayesinde Türkiye’den Avrupa’ya ortalama teslimat müddeti yedi gün olurken, Asya tedarik zincirlerinde bu müddetin 30 ila 50 gün olduğu belirtiliyor.
Moda Markaları Yakın Üretime Yöneliyor
Moda bölümünde near-shoring olarak isimlendirilen yakın üretim stratejileri giderek yaygınlaşıyor. ABD ve Avrupa, tedarik zincirlerini daha emniyetli bölgelere kaydırarak maliyetleri düşürmeyi ve lojistik avantaj sağlamayı amaçlıyor. ABD, Meksika ve Latin Amerika’daki dokuma üretimini %120 artırırken, Avrupa Birliği Kuzey Afrika ve Doğu Avrupa’daki üretimi teşvik eden siyasetler geliştiriyor.
Yakın üretime yönelimin üç temel nedeni bulunuyor. Birinci olarak, tüketicilerin değişen beklentileri doğrultusunda daha süratli teslimat talepleri ön plana çıkıyor. İkinci olarak, lojistik maliyetlerindeki artış nedeniyle markalar üretimi daha yakın bölgelere kaydırarak maliyet avantajı sağlıyor. 2023 yılında Asya’dan ABD’ye yapılan nakliyecilik maliyetleri %1165 oranında artarak lojistik masraflarını kıymetli ölçüde yükseltti. Son olarak, ticaret savaşlarından kaçış stratejisi devreye giriyor. ABD’nin Çin’den yapılan ithalata yeni vergiler getirmesi, markaları alternatif üretim bölgelerine yönlendirdi.
Bu dönüşüme ahenk sağlayan markalar ortasında Zara ve H&M, Türkiye, Fas ve Latin Amerika’daki üretim ağlarını genişleterek süratli modaya yönelik üretim süreçlerini optimize ediyor. Nike ve Adidas, Vietnam ve Endonezya’daki üretim yatırımlarını artırarak Çin’e olan bağımlılığı azaltıyor. Lüks markalar ise sürdürülebilirlik odaklı üretim stratejileri doğrultusunda İtalya ve Fransa’daki üretim süreçlerini güçlendirmeye devam ediyor.
Tüketici Davranışlarındaki Dönüşüm
Ekonomik ve jeopolitik dalgalanmalar nedeniyle tüketici inancında düşüş gözlemlenirken, moda yöneticileri de geleceğe temkinli yaklaşıyor. Raporda yapılan anket sonuçlarına nazaran, kesim yöneticilerinin sırf %20’si tüketici talebinin güzelleşmesini beklerken, %40’ı daha fazla kötüleşeceğini öngörüyor. Gelir artışlarının düşük tek haneli sayılarla sonlu kalacağı varsayım edilirken, lüks segment dışında kârlılıkta genel bir daralma yaşanabileceği belirtiliyor.
Tüketicilerin harcama alışkanlıklarında bariz bir değişim yaşanıyor. Daha ekonomik seçeneklere yönelim artarken, ikinci el satış platformları, outlet mağazalar ve düşük maliyetli alternatifler giderek daha fazla tercih ediliyor. Uygun fiyatlı eserler ve taklit markalar geçmişte statü derdiyle saklanırken, günümüzde tüketiciler tarafından gururla tercih ediliyor.
Ayrıca, tecrübe odaklı harcamalar ön plana çıkıyor. Moda eserlerine yapılan harcamalar azalırken, seyahat, gastronomi ve kültürel etkinliklere olan ilgi artıyor. Tüketicilerin bütçelerini yine şekillendirdiği bu süreçte, markaların müşteri beklentilerine uygun stratejiler geliştirmesi gerekiyor.
Yaşlı Tüketici Kümesinin Harcamaları Fırsat
Moda kesimi, ekonomik zorluklara karşın belli alanlarda büyüme fırsatları sunmaya devam ediyor. Orta segmentteki markalar, gelir ve kârlılık açısından büyüme kaydederken, yaşlı tüketici kümelerinin harcamaları da kıymetli bir fırsat olarak görülüyor. Kuzey Amerika’daki 55 yaş üstü tüketiciler, toplam servetin %72’sini elinde bulunduruyor ve markalar bu demografik kümeye yönelik stratejilerini güçlendiriyor.
Dijital dönüşüm ve yapay zekâ kullanımı da moda kesiminde ön plana çıkıyor. Markalar, data analitiği ve şahsileştirilmiş alışveriş tecrübeleri ile tüketicilere daha tesirli hizmet sunmayı hedefliyor. Ayrıyeten, sürdürülebilir üretim süreçlerine yapılan yatırımlar, marka sadakatini artırmak ve çevresel sorumlulukları yerine getirmek açısından kritik bir rol oynuyor.
