Wall Street’te Trump’ın Çin hariç misilleme yapmayan tüm ülkelere saldığı cezai gümrük vergilerini askıya alması büyük  coşkuyla karşılandı, lakin tahvil pazarı tam manasıyla paniğe kapıldı.  Nedenleri kolay, gümrük vergilerinin ötelenmesi en az bir çeyrek daha şirket karları Ticaret Savaşına karşın S&P500’ün yükseleceğini hayalini besler. Devlet tahvili tutanlar açısında ise şayet ABD en az yarım trilyon $ gümrük vergisi tahsil edemeyecekse, bütçe açığı yılda $500-600 milyar meblağında genişleyerek ülkenin kredi notunun düşürülmesine dahi neden olabilir. Bence her iki taraf da yanılıyor.

Önümüzdeki  90 günün ismi “Belirsizlik”. Bu müddet  boyunca Beyaz Saray ya da Japonya, AB, Güney Kore üzere büyük ticaret ortaklarından gelecek her açıklama, piyasalarda büyük çalkantı yaratacak. Bir öteki makaleye saklayacağım, lakin geride bıraktığımız haftada yaşanan tıpta oynaklık ya pay ya tahvil fonlarının batarak finansal panik başlamasına neden olur.

Bu 90 gün zarfında Fed’in de faizlerde aşağı ya da üst istikamette bir değişiklik yapması beklenmemeli. Linkteki haberde görüleceği üzre  Fed yetkilileri bu bahiste çok net:  Ticaret ve tahminen de 3 gündür Çin’in yuanı bedel kaybettirmesiyle başlayan Kur Savaşı nihayetlenip, istihdam ve enflasyona tesiri ölçülmeden, para siyaseti ayarları sabit tutulacak.  Türev piyasalarının bu yıl Fed’den 4×25 baz puan faiz indirimi fiyatladığını göz önüne alırsak, sıradaki birinci FOMC’de Fed’in yukardaki görüşü resmen tekrarlaması önemli bir şok yaratacak.

Ayrıca, Trump’ın bu vergileri salmaktan niyazı  her gün değiştiği için, karşılıklı tarife indirim görüşmelerinin muvaffakiyete ulaşması bahtı da yüksek değil. Şu noktayı kıymetle vurgulamak durumundayım:  Trump’ın ASIL istediği, ABD’nin dış ticaret açığını sıfırlamak. Küresel rezerv para basan bir ülke için bu mümkün değil. Olsa  da yolu karşılıklı tarife indirimleri değil, 1985 Plaza Antlaşması üzere, karşılıklı ticaret kotalarına geçiştir.  Yani, ABD’yle ticaret fazlası olan ülkeler istekli olarak ihracatlarına kota uygulayıp, ABD’den daha fazla mal almayı taahhüt eder.

Ticaret Savaşı’nın 90 günün sonunda tekrar başlayacağını düşünmek için bir dizi nedenim daha var. AB bize en uygun örnek olduğu için, o bahisten gideyim. Trump yalnız ticaret mahzurlarının kaldırılmasını değil, toplumsal medya şirketlerine  getirilen regulasyonlara da karşı ve KDV’nin de kalkmasını istiyor. AB istese de bu bahiste konsensus sağlanması yıllar alır.

Yine sırasal senaryolarımızla devam edelim:  Trump’ın çok argümanlı vergi indirimi ve ulusal ekonomik teşvik/bütçe paketinin 10 yıllık maliyeti Peterson Insitute of International Economics tarafından artık $8 trilyon olarak hesaplanıyor. ABD’de  ekonomik büyüme iki misli hızlanmadığı sürece, bu bütçe açığını denetim altında tutmanın tek yolu da gümrük vergileri.  Gümrük vergisi gelir projeksiyonların düşmesi, tüm dünyanın borçlanması için baz oranı belirleyen 10 yıl vadeli tahvilin getirisini kalıcı olarak %5’in üstüne itebilir.   Dünyanın yılda nominal olarak dolar bazında %4-4.5 civarında büyüyeceğini göz önüne alırsak, kredi notu AAA olan bir kaç ülke dışında, her Hazine ve şirket dolar borçlanmak için en az %7 öder.  %5 ABD faizi global “birşeylerin kırılma” noktasıdır.

Önümüzdeki 90 günlük mola için söyleyebileceğim son şey, had safhada belirsizliğin devam edeceği ve şirketlerin sınır-ötesi hatta, ABD’ye ihracat gayesiyle yapacakları sabit sermaye yatırımlarını askıya almasıyla sonlanmasıdır.  Bir diğer deyişle, Mart JP Morgan küresel PMI’ya nazaran A/A ivme kazanan ekonomik aktivitenin yatırımlar kısmının sert fren yaptığını göreceğiz.

Özellikle ABD’de tarifelerin enflasyonist olacağı algısı çok yaygın olduğu için, birtakım bireylerin harcamalarını öne çekmesi mümkün, lakin büyük çoğunluğun, fiyatlar daha da yükselecek diye kısıtlı bütçelerinden tasarruf edeceklerini düşünüyorum.

ABD-Çin Ticaret Savaşı dev bir şok yaratacak

ABD ve AB, ve umarım ABD’nin Asya-Pasifik’de Çin’e karşı işbirliği yaptığı müttefik ülkeler sonunda uzlaşabilir. Lakin Çin teslim olmaz, çünük ABD’de Derin Devlet’in maksadı adil ticaret değil, Çin iktisadını Asya-Pasifik’te ABD’yle savaşı finanse edemeyecek ölçüde güçsüzleştirmek.   Artık, ABD-Çin ortasındaki Ticaret Savaşı’nın küresel ticaret topoğrafyasının kalıcı bir ögesi haline geldiğini kabul etmek zorundayız. Sonuçlarını da Dünya Ticaret Örgütü’nden dinleyelim:

“ABD ile Çin ortasında patlak verecek tam kapsamlı bir ticaret savaşı, global ekonomiyi rakip bloklara bölebilir ve uzun vadede dünya çapındaki büyümeyi %7 oranında düşürebilir, dedi Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ).

DTÖ Genel Yöneticisi Ngozi Okonjo-Iweala, dünyanın en büyük iki iktisadı ortasındaki ikili ticaretin %80’e kadar düşebileceğini ve bunun geniş kapsamlı sonuçlar doğurabileceğini belirtti”.

Manzara buysa, piyasalar ne yapacak.  Çok yatırım bankası raporu okudum, en kurnazca karşılığı Erste’te buldum:

“Şimdilik ticaret savaşında “tünelin ucunda ışık” görünmüyor, lakin piyasalardaki genel hava önemli biçimde baskı altında.

ABD’nin gümrük tarifelerinin tam ekonomik tesiri şimdi netlik kazanmadı. Donald Trump tarafından açıklanan ve hali hazırda uygulamaya konulan ithalat tarifelerinin düzeyi, finansal piyasalar için sürpriz oldu; global ölçekte uygulanmaları da o denli. Bu durum, neredeyse tüm varlık sınıflarında ani ve sert bir tekrar değerlemeye yol açtı.

Trump’ın tutarsız ve öngörülemez adımları, piyasaların değerlendirilmesini de zorlaştırıyor. Her hâlükârda, dünya iktisadına bir kişinin bu ölçekte müdahalesi daha evvel gibisi görülmemiş bir durum olduğundan, piyasalar belirsizlik karşısında âni bir şok yaşadı. Süreci tetikleyen gelişmelerin nasıl ilerleyeceğini öngörmek güç.

Yanıt bekleyen pek çok soru var: Tarifelerin Amerikan tüketicilerine nasıl yansıtılacağı, tedarik zincirlerinin nasıl kaydırılacağı ve ABD’nin ticaret ortaklarının alacağı karşı tedbirler bunların başında geliyor. Tüketicilerin, şirketlerin ve hükümetlerin ABD tarifelerine nasıl reaksiyon vereceği, lakin önümüzdeki haftalar ve aylar içinde netleşecek. Bu nedenle belirsizlik yüksek düzeyde kalmaya devam edecek; çünkü ABD’nin ticaret siyasetinde bir geri adım atmasını beklemiyoruz.

Bunun yerine, önümüzdeki haftalar ve aylar karmaşık haberler ve data akışlarıyla şekillenecek üzere görünüyor. Son devirdeki büyük dalgalanmalara piyasaların değerli bir reaksiyon vermesini yahut rahatlama yaşanmasını, ortada hâlâ belirsizlik ve beklenmedik, hatta tırmanabilecek adımların mümkünlüğü sürdükçe beklemiyoruz.

Bizim görüşümüze nazaran, finansal piyasalarda finansal kriz ve pandemi dönemindekine benzeri seviyede oynaklığa yol açan bu belirsizlik fakat yavaş yavaş azalacaktır”.