TCMB, döviz kuru değişimlerinin enflasyon üzerindeki tesirini ele alan “Büyük Kur Şokları ve Kur Geçişkenliğinde Doğrusal Olmayan Etkiler” başlıklı bir çalışma yayımladı.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), kur şoklarının enflasyon üzerindeki tesirlerini inceleyen dikkat cazibeli bir çalışma yayımladı. “Büyük Kur Şokları ve Kur Geçişkenliğinde Doğrusal Olmayan Etkiler” başlıklı bildiriye nazaran, döviz kuru hareketlerinin enflasyona yansıması, şokun büyüklüğüne bağlı olarak değişkenlik gösteriyor.

TCMB uzmanları Fethi Öğünç ve Orhun Özel tarafından kaleme alınan çalışmada, son beş yıla ilişkin bilgiler ışığında kur geçişkenliği incelendi. Araştırma, döviz kurundaki hareketlerin tüketici fiyatları üzerindeki tesirinin doğrusal olmadığını, yani şokların boyutu büyüdükçe fiyatlara tesirinin de orantısız biçimde arttığını ortaya koyuyor.

Kur şoku büyükse, tesir daha sert

Çalışmanın özetinde, “Döviz kurundan fiyatlara geçişkenlik, firmaların fiyat belirleme davranışına bağlı olarak ölçülü ve yüksek kıymet kaybı devirlerinde farklılaşmaktadır” tabirlerine yer veriliyor. Buna nazaran, büyük çaplı kur şoklarının yaşandığı devirlerde enflasyondaki artış, ölçülü periyotlara nazaran çok daha yüksek oranda gerçekleşiyor. Lakin bu artışın akabinde, enflasyonun sonraki aylarda olağandan daha süratli bir yavaşlama eğilimine girdiği belirtiliyor.

Bu durumun, döviz kurundaki değişimin büyüklüğüne bağlı olarak şekillenen asimetrik bağlantı ile açıklanabileceği tabir ediliyor. Öteki bir deyişle, kur şoku ne kadar büyükse, fiyatlara yansıması da o ölçüde güçlü olurken, şok azaldığında tesiri de süratle zayıflıyor.

Kur geçişkenliği oranı %38-40 arasında

Araştırmada, ölçülü kur şoklarının yaşandığı periyotlarda uzun vadeli kur geçişkenliği oranı yüzde 38 ila 40 ortasında hesaplandı. Bu oran, döviz kurundaki değişimin ne kadarının kesin tüketici fiyatlarına yansıdığını gösteriyor.

Ancak çalışmada kıymetli bir ihtara da yer veriliyor: Şayet modeller dönemsel tesirleri dikkate almadan oluşturulursa, kur geçişkenliğinin olduğundan yüksek ölçülme riski bulunuyor. Bu da enflasyon varsayımlarının sıhhatsiz yapılmasına neden olabiliyor.

Modellerin doğruluğu şokun niteliğine bağlı

Tebliğde, “Doğrusal olmayan ilgileri dikkate almayan modeller, yüksek şok devrine has tesirleri açıklamaya çalışırken olağan periyotlarda geçerli olan münasebetlerden uzaklaşmakta ve bu durum modellerin açıklayıcılığını azaltmaktadır” deniliyor. Bu da iktisat idaresinin ve siyaset yapıcıların, enflasyon varsayımlarında daha hassas ve kapsamlı modellere yönelmesi gerektiğine işaret ediyor.

TCMB çalışmasında, büyük kur şoklarının yalnızca cari devir değil, takip eden birkaç ay boyunca da fiyatlama davranışlarını etkilediği vurgulanıyor. Bu nedenle, dönemsel hareketlerin ve şok büyüklüklerinin enflasyon modellemelerinde kesinlikle dikkate alınması gerektiği belirtiliyor.